İslam'da Modernleşme 1839–1939

Umuyorum ki,” der Napoleon (1961: 104, 106, 115), “bu ülkenin bütün arif ve âlim insanlarını toplayarak yegâne doğru ve insanlara mutluluk getirebilecek Kur’ân umdelerine dayalı tek biçimli bir hükümet kurabileceğim gün çok uzakta değildir.” Bu tespitten birbirine bağlı iki önemli sonuç çıkarmak mümkündür. İster İslâm dini, ister seküler medeniyete dayalı olsun, Napoleon medenileşmeyi (civilisation) objektif anlamda düzen kurma olarak almaktadır. İkincisi, gerek Avrupa’da, gerekse de Mısır’da kurmayı düşlediği düzeni hep tek biçimlilikle karakterize etmektedir.

Napoleon (1961: 255)’a göre: “Ciddî sorunlar artık Kuzey’de (yani Rusya’da) değil, fakat Akdeniz’de çözümlenecektir: Onun kıyılarında tüm güçlerin tutkularını tatmin etmeye yetecek şey vardır, gayr-i medeni ülkelerin döküntüleriyle medeni ulusların mutluluğu sağlanabilir.” Bu, Avrupalı reelpolitikin, sömürgecilik hedefinin apaçık ifadesidir; mission civilisatrice (medenileştirme misyonu) ise bunun tabir caizse kılıfını oluşturmaktadır.

“dini yaşayışın estetik kalıbı” anlamına gelir.